Dąb - rodzina bukowate

Gatunki dębu: znamy 200 gatunków w tym często spotykane w Polsce: dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) i dąb czerwony (Quercus rubra).

W naszych ogrodach coraz częściej gości dąb błotny (Quercus palustris), a w zachodniej Polsce spotkać można jeszcze dąb omszony (Quercus pubescens).

Inne rzadziej spotykane dęby w naszych parkach, lasach czy arboretach to: dąb burgundzki, dąb kaukaski, dąb szkarłatny, dąb niedźwiedzi, dąb dachówkowaty, dąb pirenejski oraz dąb wielkolistny i dąb węgierski.


Dąb szypułkowy (Quercus robur) Gatunek rodzimy

Dąb szypułkowy kwiatyDąb szypułkowy pąki
Dąb szypułkowy: pąki i kwiatostany drzewa

Cechy drzewa: Dąb szypułkowy to potężne, majestatyczne drzewo osiągające wysokość do 40-50 metrów i średnicę 1,5-2,0 metrów, a czasami więcej. Pień jest prosty, dobrze wyrośnięty, często skręcony i do wysokości 15 m bez gałęzi. Kora jest gruba, głęboko spękana, ciemnoszara.

Liście. Liście ułożone skrętolegle, wyrastają w pękach po kilka sztuk. Eliptyczne lub odwrotnie jajowate, osiągają od kilku do 18 cm długości i 12 cm szerokości, posiadją 4 do 7 par nieregularnych, zaokrąglonych klap na brzegu. Ogonek liściowy krótki do 1 cm długości.
Kwiaty. Rozdzielnopłciowe. Kwiaty męskie zebrane są w długie 2–6 cm, luźne, zwisające kotki o barwie zielono-żółtej. Wyrastają po 2–3 z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Mają od 5 do 8 nagich pręcików. Kwiaty żeńskie są niepozorne, rozwijają się na szczytach tegorocznych pędów, zebrane po 2–5 w kwiatostany na długich szypułkach.
Owoce. Owoce - beczułkowate, wydłużone orzechy zwane żołędziami, rosnące na długich, do 8 cm szypułkach.

Pochodzenie: Europa, Kaukaz, Azja Zachodnia.

Dąb szypułkowy gałązkaDąb szypułkowy żołędzie
Dąb szypułkowy: gałązka i owoce - żołędzie

Rozmaitości: Jest jednym z najpopularniejszym z naszych drzew w lasach liściastych. Bardzo łatwo się rozsiewa. Kwitnie później, najczęściej 2 tygodnie po dębie bezszypułkowym. Najstarszy dąb szypułkowy w Polsce rośnie w Bąkowie (wieś i gmina Warlubie w województwie kujawsko-pomorskim). Dostarcza bardzo wartościowego, twardego, ciężkiego i trwałego drewna bardzo cenionego w stolarstwie i bednarstwie. Użyto go przykładowo przy budowie osady Biskupin.

Kora dębu jest surowcem garbnikowym znanym jako środek ściągający. Stosowana przy stanach zapalnych skóry, błon śluzowych i oparzeniach. Posiada również właściwości ściągające, przeciwzapalne, bakteriobójcze oraz przeciwbiegunkowe.

Żołędzie są podstawowym pokarmem dla zwierzyny leśniej i parkowej.

Dąb szypułkowy jesieniąDąb szypułkowy żołędzie jesienią
Dąb szypułkowy: gałązka i żołędzie jesienią

Drzewa podobne: Dąb beszypułkowy ma mniej klapowane liście i owoce nie posiadające długich ogonków. Młode, nieowocujące drzewa tych dębów dość trudno jednak rozróżnić.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów park Dittricha, ul. Piastowska, okoliczne skwery i lasy.


- Zdjęcia dębu szypułkowego -



Dąb szypułkowy odm. strzępolistna (Quercus robur Pectiniata)

Dąb szypułkowy odmiana strzępolistna liśćDąb szypułkowy odmiana strzępolistna liście
Dąb szypułkowy odm. strzępolistna: liście drzewa

Cechy drzewa: Odmiana bardzo podobna do gatunku ale z charakterystycznymi postrzępionymi liściami. Dużo mniejsza i niższa. Pozostałe cechy, jak u podstawowego gatunku.

Pochodzenie: Europa, Kaukaz, Azja Zachodnia.

Rozmaitości: Rzadko spotykana odmiana, ale trafia się w naszych starych parkach.

Drzewa podobne: Przypomina strzępolistną odmianę buka zwyczajnego.

Lokalizacja zdjęć: Park w Łazienkach w Warszawie.


- -



Dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) Gatunek rodzimy

Dąb bezszypułkowy pąkDąb bezszypułkowy gałązka
Dąb bezszypułkowy: pąk i gałązka z liściami

Cechy drzewa: Dąb bezszypułkowy to drzewo do 35 metrów wysokości.h. Kora jest cienka, jasnoszara do żółtawej, z wiekiem łuskowata, płytko spękana.

Liście. Liście długości do 14 cm, ustawione skrętolegle. Blaszka liścia z 5–8 zaokrąglonymi klapami, z krótkim ogonkiem. Klapy blaszki regularne, niezbyt głęboko wcięte. Kształt nasady blaszki liściowej klinowaty. Młode liście pokryte są puszystymi włoskami, które potem zanikają i pozostają tylko na spodzie blaszki. Nerwy boczne dochodzą prawie wyłącznie do szczytów klap.
Kwiaty. Kwiaty męskie tworzą zielonkawe, zwisające długie kotki. Kwiaty żeńskie, siedzące na szypułkach do 10 mm długości. Są również zielonkawe, występują pojedynczo lub zebrane po 5 sztuk.
Owoce. Owoce - żołędzie są osadzone na bardzo krótkich szypułkach.

Dąb bezszypułkowy liśćDąb bezszypułkowy żołędzie
Dąb bezszypułkowy: liść i owoce - żołędzie

Pochodzenie: Europa Środkowa, Wielka Brytania.

Rozmaitości: Najstarszy dąb bezszypułkowy w Polsce rośnie w Turowie (województwo opolskie) i ma ponad 370 lat.

Drzewa podobne: Dąb szypułkowy ma podobne liście.

Dąb bezszypułkowy liścieDąb bezszypułkowy jesień
Dąb bezszypułkowy: liście od spodu i gałązka jesienią

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów park Procnera, Jantar, Milanówek.


- Zdjęcia dębu bezszypułkowego -



Dąb czerwony (Quercus rubra)

Dąb czerwony wiosnąDąb czerwony wiosną
Dąb czerwony: liście wiosną i żołędzie latem

Cechy drzewa: Dąb czerwony to drzewo wysokości do 25 metrów. Pień prosty, kora gładka, szara, lekko połyskująca. Z wiekiem staje się brązowawa, spękana i matowa.

Liście. Liście do 20 cm długości, ułożone skrętolegle, na ogonkach 2-5 cm. Owalne, zatokowato podzielone z ząbkowatymi płatami. Na jesieni przybierają jaskrawoczerwoną lub brązową barwę.
Kwiaty. Kwiaty męskie są zebrane w kotki, a kwiaty żeńskie wyrastają pojedynczo. Kwitnie pod koniec maja.
Owoce. Szarobrązowe żołędzie dojrzewają w ciągu 2 lat i siedzą w charakterystycznych spłaszczonych miseczkach.

Dąb czerwony gałązkaDąb czerwony żołądź
Dąb czerwony: gałązka z liściami i żołądź

Pochodzenie: Środkowa i Wschodnia część Ameryki Północnej.

Rozmaitości: Wykorzystywany głównie jako drzewo ozdobne (jesienne przebarwienia). Charakteryzuje się szybkimi przyrostami i łatwym przystosowaniem do środowiska. Bardzo inwazyjny gatunek.

Dąb czerwony jesienne liścieDąb czerwony jesienne liście
Dąb czerwony: liście jesienią

Drzewa podobne: Można go pomylić z rzadko u nas występującym dębem błotnym.

Lokalizacja zdjęć: Żyrardów parki i skwery, ul. Struga. Międzyborów - okolice dworca PKP. Parki w Warszawie, cmentarz na Woli.


- Zdjęcia dębu czerwonego -


Dęby strona druga


- Drzewa Polski - Atlas drzew -