Platan - rodzina platanowate

Gatunki platana: znane jest 11 gatunków platana w tym platan klonolistny (Platanus acerifolia) - dość popularny w Polsce. Dużo rzadziej platan wschodni (Platanus orientalis), platan zachodni (Platanus occidentalis) - czasami spotykany w Polsce zachodniej.

Poza Polską spotkać można także: platan meksykański (Platanus mexicana), platan kalifornijski (Platanus racemosa), Platanus kerrii, platan arizoński (Platanus wrightii).


Platan klonolistny (Platanus acerifolia, Platanus × hispanica)

Platan klonolistny korowinaPlatan klonolistny pąki
Platan klonolistny: korowina i pąki drzewa

Cechy drzewa: Platan klonolistny to drzewo wielkości do 35 metrów, średnica do 120 cm, o szerokiej, rozłożystej koronie. Przy korzystnych warunkach osiąga bardzo duże rozmiary. Jedno z najbardziej majestatycznych drzew w naszym klimacie. Pień zwykle niski, gruby, często od ziemi rozdziela się na kilka potężnych konarów. Kora na pniu i starszych gałęziach jasno żółtoszara, łuszcząca się obficie cienkimi, dużymi płatami. Świeżo złuszczony pień ma barwę zielonkawoszarą. Długopędy są gwiazdkowato owłosione, a w przekroju okrągłe. Pąki ukryte są w rozszerzonej nasadzie ogonka liściowego i okryte jedną łuską, widoczne po opadnięciu liści.

Platan klonolistny kwiatostanyPlatan klonolistny pęd i pąk
Platan klonolistny: kwiatostany i pęd z pąkami

Liście. Liście ustawione skrętolegle, duże, dłoniasto klapowane (podobne do dużych liści klonu zwyczajnego), młode pokryte gęstym, brunatnym kutnerem, początkowo beżowe i jasnozielone, starsze nagie i delikatnie błyszczące. Blaszka liściowa 5-klapowa, szerokości 10-25 cm, o trójkątnych, ostro ząbkowanych klapach, u nasady szerokosercowata. Ogonki liściowe długości 3-10 cm. Na jesieni liście przebarwiają się na żółto i brązowożółto. Roślina jednopienna.
Kwiaty. Kwiaty niepozorne, wiatropylne, rozdzielnopłciowe, zebrane w gęste, kuliste główki zwisające na długich szypułkach.
Kwitnienie. Kwitnie w końcówce kwietnia i na początku maja.
Owoce. Owoce - drobne, wrzecionowate, owłosione orzeszki, zebrane w gęste, kuliste owocostany średnicy 2-2,5 cm, zwisające po 1-3 sztuki na długich szypułkach. Owocostany rozpadają się późną jesienią lub w zimie. Czasami jednak wiszą aż do wiosny kolejnego sezonu.

Pochodzenie: Platan klonolistny to mieszaniec międzygatunkowy platana wschodniego i platana zachodniego. Po raz pierwszy został opisany na początku XVIII wieku. Uprawiany jest w całej Europie z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego.

Platan klonolistny niedojrzały owocPlatan klonolistny owoc
Platan klonolistny: owoce drzewa

Rozmaitości: Najstarszy i największy w Polsce platan klonolistny rośnie w miejscowości Chojna (woj. zachodniopomorskie). Wiek 300 lat, pierśnica ponad 302 cm, obwód 1056 cm, a wysokość 35 metrów (dane z 2014 roku). Inne źródła za takowego podają platana z Nieborowa (woj. mazowieckie) posadzonego w 1770 roku, przy którym widnieje stosowna tabliczka informująca, że to pierwszy platan posadzony w Polsce MDCCLXX. W czerwcu 2015 roku w sieci pojawiła się informacja (http://www.ekutno.pl/wiadomosci,27041-na-ratunek-platanowi) o najstarszym platanie w Europie rosnącym w Głogowcu pod Kutnem o obwodzie 10,4 metra i wysokości 26 metrów. Jednak rozmiarowo jest on mniejszy od platana z Chojny, a poza tym jest grupą zrośniętych ze sobą 5 platanów. To raczej chwyt PR-owy, a nie najstarszy platan w Europie.

Platan klonolistny pierwsze liściePlatan klonolistny liść
Platan klonolistny: liście drzewa

Platan klonolistny znany jest w Europie od około 1700 roku. Dzięki wielu zaletom zyskał ogromna popularność w wielu krajach Europy Zachodniej i Środkowej - głównie jako drzewo parkowe i alejowe w miastach. W Polsce spotyka się stare, potężne platany o szerokich koronach w wielu parkach. Świadczy to, że drzewo z powodzeniem może być uprawiane w naszym klimacie. Dotyczy to przede wszystkim zachodniej, środkowej i południowej Polski. Platan zasługuje na ponowne zainteresowanie i stosowanie, zwłaszcza w dużych miastach. Platan polecany jest przede wszystkim do dużych parków miejskich oraz obsadzania szerokich ulic, skwerów i placów. W parkach sadzić należy go pojedynczo na dużych powierzchniach trawników, na reprezentacyjnych miejscach przy budynkach, głównych alejach, bramach wjazdowych itp. Bardzo malowniczo wyglądają stare drzewa nad wodą. Platan klonolistny dobrze znosi przesadzanie i przycinanie (może być odmładzany). Rozmnaża się z sadzonek zdrewniałych, ale sadzonki najlepiej ukorzeniają się w namiotach foliowych, przy zapewnieniu wysokiej wilgotności powietrza i gleby. Można rozmnażać go także z nasion.

Platan wymaga żyznych gleb, świeżych, głębokich, najlepiej piaszczysto-gliniastych, dostatecznie wilgotnych oraz ciepłych i słonecznych stanowisk. Bardzo dobrze rośnie nad brzegami wód stojących i płynących. Dobrze znosi niską wilgotność powietrza i wysokie temperatury letnie, a także znaczne zanieczyszczenie powietrza pyłami i dymami. Wytrzymałość na mrozy dość wysoka, zwłaszcza drzew starszych. Młode drzewka mogą u nas przemarzać podczas bardzo surowych zim.

W maju i czerwcu liście platana są często uszkadzane przez grzyb Gleosporum nervisequum, który powoduje ich opadanie.

Platan klonolistny jesieniąPlatan klonolistny zeszłoroczne owoce
Platan klonolistny: liście jesienią i zeszłoroczne owoce

Drzewa podobne: Same liście platana klonolistnego są nieco podobne do klonu zwyczajnego, natomiast odmienne korowina, owoce i pokrój drzewa pozwalają na dość łatwe rozróżnienie tych drzew. Owocami natomiast platan może przypominać ambrowiec balsamiczny, a korowiną stewarcję kameliowatą. Platany między sobą już trudniej rozróżnić - główne różnice są w kształtach liści.

Lokalizacja zdjęć: Park Dittricha, ul. Armii Krajowej, Eko Park i cmentarz w Żyrardowie. Skwer Grupy Granat, Ogród Krasińskich, Park Ujazdowski, Łazienki w Warszawie. Brzeg Dolny, ulice Wrocławia, Park Róż w Chorzowie.

Nazwa angielska: London plane, hybrid plane.



- Zdjęcia platana klonolistnego -


- Drzewa Polski - Atlas drzew -