Cechy drzewa:
Drzewo jesionu wyniosłego osiąga wysokość nawet do 40 metrów. W młodości rośnie jednak wolno. Jesion wyniosły posiada widoczne, czarne pąki ustawione nakrzyżlegle. Kolor pąków i ich ustawienie jest różne u niemal każdego z jesionów i pomaga w ich identyfikacji. Pień prosty, pokryty szarą, matową korą, początkowo u młodych drzew gładką, a później porysowaną falistymi rysami.
Kwitnienie. Jesion wyniosły kwitnie w trzeciej dekadzie kwietnia.
Kwiaty. Kwiaty mało widoczne, ciemne, fioletowawe, pojawiają się przed rozwojem liści. Zebrane są w obszerne, ale niepozorne wiechy.
Liście. Liście naprzeciwległe, złożone, nieparzystopierzaste, o ogonkach do 15 cm długości, składają się z 7-13 lancetowatych listków krótkoogonkowych, zaostrzonych, o brzegach piłkowanych do 10 cm. Listek szczytowy ma dłuższy ogonek. Z wierzchu świeżozielone, od spodu jaśniejsze, na głównych nerwach lekko owłosione.
Liście pojawiają się bardzo późną wiosną. W czasie rozwoju pąku są czerwonawobrązowe, a na jesieni delikatnie żółtawozielone. Bardzo często jednak liście na jesieni spadają z drzewa jeszcze zielone bez żadnych przebarwień. Liście gubi bardzo wcześnie - jeszcze w październiku.
Owoce. Owoc to długie, lancetowate, zaostrzone skrzydełko, w którym znajduje się nasionko i jego otoczka. Skrzydło początkowo koloru zielonego, następnie po dojrzeniu brązowieje. Całość skupiona w owocostanach zawierających po kilkadziesiąt owoców. Często owoce jesionu wyniosłego utrzymują się przez całą zimę na gałązkach.
Pochodzenie: Europa, Kaukaz.
Rozmaitości: Jesion wyniosły uznawany jest za najwyższe drzewo liściaste w Europie. Na terenie Białowieskiego Parku Narodowego jesion mierzący 45,2 metra wysokości jest najwyższym notowanym obecnie (stan na 2019) drzewem liściastym w Polsce. Najstarszy i największy jesion rośnie na Kaszubach w miejscowości Motarzyno, gm. Dębica Kaszubska. Wiek 404 lata, obwód 715 cm, średnica pierśnicy 227,5 cm, wysokość 28 m. Jeden z najwyższych jesionów wyniosły rośnie w Wetlinie i ma 31 metrów wysokości oraz 615 cm obwodu. Średnia żywotność jesionu to 200 lat. Jest jednym z najstarszych drzew na Ziemi.
Jeden z liczniejszych przedstawicieli drzew rosnących przy drogach wiejskich i miejskich (szpalery jesionowe). W górach sadzi się jesiony wyniosłe celem osłony przed dużym wiatrem. Często jest też wykorzystywany do obsadzania pobocza dróg. Spotkamy go też nad morzem, gdzie wzmacnia linię brzegową. Jesion wyniosły rośnie w łęgach - lasach rosnących w pobliżu rzek i zbiorników wodnych na wilgotnych glebach i podmokłych stanowiskach. Ma zasotosowanie przy rekultywacji terenów poprzemysłowych i zdegradowanych. Wytrzymały na suszę i zanieczyszczenia powietrza. Dla przykładu w okręgu Ruhry - jednym z najbardziej uprzemysłowionych i zanieczyszczonych - jesion ten jest jedynym drzewem zdrowo rosnącym.
Jasne drewno jesionu wyniosłego z delikatnie żółtym odcieniem jest cenione w stolarstwie - stosowany bywa na parkiety i boazerie. Używane również jest do wyrobu sprzętu sportowego (kije bilardowe i narty) i szczebli drabin. Jego drewno jest sprężyste, wytrzymałe i giętkie. Dawniej robiono z niego strzały do łuków oraz kopie i pozostałą długą broń (także lance ułańskie).
Jesion wyniosły jest też rośliną leczniczą. Ma działanie żółciopędne i moczopędne. Napary z liści używano jako środka przeczyszczającego i poprawiającego przemianę materii, a także do leczenia reumatyzmu. Sok z posiekanych liści jesionu był lekarstwem na ukąszenie żmiji (znane było stwierdzenie „między jesionem a wężami tak wielka jest nieprzyjaźń, iż wąż nigdy się nie odważy przeczołgnąć przez liście jesionowe”). Kora w proszku stosowana była przeciwko febrze, do dziś nazywa się lokalnie jesion wyniosły drzewem chinowym.
Nasiona jesionu są przysmakiem dla papug i innego ptactwa - można wieszać całe gałązki z nasionami zbierając je od jesieni aż po późną zimę.
Dużym zagrożeniem dla jesionu wyniosłego jest chrząszcz - pryszczel lekarski (kantaryda, mucha hiszpańska), który żeruje żywiąc się głównie nektarem kwiatów, a dorosłe osobniki żywią się jego liśćmi. Dzieje się to głównie w końcu maja. Dużo gorszy jest jednak atak grzyba workowego Hymenoscyphus fraxineus. Odkrył go Polak, prof. Tadeusz Kowalski z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, gdy początkiem lat 90. w Polsce zaobserwowano zamieranie liści jesionu. Choroba się rozprzestrzenia i na razie nie znaleziono jeszcze żadnej metody zwalczania.
Drzewa podobne: Początkowy miłośnik drzew może tego jesiona pomylić z jesionem pensylwańskim ze względu na niemal identyczne liście, owoce i korę. Jednak jesion wyniosły ma węższe listki, a na jesieni nie przebarwia się tak pięknie na żółto, jak jesion pensylwański. Najczęściej w ogóle się nie przebarwia. Dodatkowo jego owoce - skrzydełka są ciemniejsze i krótsze od tych u jesionu pensylwańskiego. Dużo trudniej natomiast odróżnić go od jesionu wąskolistnego.
Lokalizacja zdjęć: Żyrardów: skwer przy św. Jana, park Wyspiańskiego, cmentarz. Ogród Krasińskich, Park Saski, metro Ratusz Arsenał, park Malickiego w Warszawie. Sarbinowo i wybrzeże Bałtyku.
Odmiany jesionu wyniosłego: Do najczęściej spotykanych odmian jesionu wynosłego należą 'Diversifolia' - jednolistkowa, 'Heterophylla Pendula' - jednolitkowa zwisająca, 'Pendula' - zwisająca oraz 'Jaspidea' - żółtopędowa i 'Nana' o kulistej koronie.
Cechy drzewa: Odmiana jednolistna jesionu wyniosłego to osiągające 20 metrów wysokości drzewo z prostym pniem. Korona regularnie stożkowa, luźna, szerokości ok. 10 m. Gałęzie wzniesione. Liście długości 14-18 cm, składające się przeważnie tylko z powiększonego listka szczytowego, u nasady zaokrąglonego. Niekiedy poniżej znajduje się jeszcze jedna para małych listków. Brzegi nieregularnie ząbkowane.
Pochodzenie: Powstała w naturze mutacja genowa jesionu o liściach pierzastych.
Rozmaitości: Na pierwszy rzut oka bardzo podobny do niektórych jarzębów. Jednak charakterystyczne pąki i owoce szybko uzmysławiają obserwatorowi, iż ma do czynienia z jesionem.
Drzewa podobne: Niektóre jarzęby i głogi o dużych liściach.
Lokalizacja zdjęć: Grodzisk Mazowiecki ul. Bałtycka, Warszawa ul. Tyniecka, ul. Kłopotowskiego, ul. Żwirki i Wigury, Ogród Krasińskich, Żyrardów - kotłownia.
Odmiana 'Heterophylla Pendula' jesionu wyniosłego to połączenie formy jednolistkowej z liśćmi brzegiem mocno ząbkowanymi ze zwisającymi gałęziami. Liście początkowo purpurowo-zielone, następnie jasnozielone, jesienią nieco bledną. Drzewo nie osiąga dużych rozmiarów, nie rośnie tak wysokie, jak odmiana 'Pendula'. Posiada parasolowaty pokrój, chociaż niezbyt regularny. Kwitnie i owocuje obficie. Odmiana 'Heterophylla Pendula' dość rzadko spotykana jest w Polsce.
Lokalizacja zdjęć: Zdjęcia pochodzą z osiedla Wschód w Żyrardowie.
Odmiana 'Pendula' jesionu wyniosłego to drzewo z parasolowatą koroną ale o zwisających gałęziach. Drzewo osiąga kilka metrów wysokości w zależności od wysokości podkładki na której jest szczepione. Odmiana 'Pendula' bywa spotykana w starszych parkach i na cmentarzach.
Lokalizacja zdjęć: Zdjęcia pochodzą z jednego z parków w Warszawie, parku w Żelazowej Woli i z ul. Kościuszki w Żyrardowie.
Odmiana 'Jaspidea' jesionu wyniosłego to drzewo o nietypowych jasnych, żółtawych pędach. Szczególnie widoczny kolor żółty pędów bywa na przedwiośniu i zimą. Liście jesienią przebarwiają się urocze żółte barwy (wyjątek!). Pozostałe części drzewa są identyczne, jak u typowego gatunku. Kwitnie i owocuje obficie. Odmiana 'Jaspidea' bywa spotykana w starych parkach.
Lokalizacja zdjęć: Zdjęcia pochodzą z Parku Ujazdowskiego w Warszawie.
Odmiana 'Nana' jesionu wyniosłego to niskie drzewo do 4-5 metrów wysokości. Korona gęsta, kulista o śrdnicy do 3 metrów. Odmiana szczepiona na wysokich pniach. Rzadko spotykana w starych parkach.
Lokalizacja zdjęć: Zdjęcia pochodzą z arboretum w Powsinie.